Category: Tíðindi

 Onkur ikki sørt skemtilig undantøk at finna í sambandi við páskir í gomlum døgum í Føroyum.

Brúðardansur í heilagastu
vikuni

– Tú hevði loyvi at dansa
brúðardans, um onkur giftist. Altso brúðarvísuna og so eitt sindur afturat, men
ikki meira enn tað. Tað hevur tú altíð havt loyvi til, tað er ikki synd. Tí
søgdu teir, at teir kvóðu ikki brúðarvísuna, teir sungu hana, smílist hann.
–
Men beint áðrenn páskirnar er ein tíð, tá tú hevur føstuna, tá tú ikki mátti
dansa, og tú mátti heldur ikki eta kjøt. Tað hava føroyingar praktiserað meira
ella minni. Tey søgdu tað í hvussu er. So kemur dymbildagavikan, og tað var
næstan tann heilagasta vikan, sum var í øllum kirkjuárinum, har fólk ikki skuldu
gera nakað sum helst. Man skuldi vera øgiliga friðarligur, lesa lestur og ganga
heima. Men tá so páskadagurin kom, lætnaði í, og annar páskadagur var eisini
dansidagur fyrr, og fólk fóru at rulla egg, sigur hann.

(Hetta brotið er tikið úr greinini ” Stillavika er blivin óstill”, sum stóð í
Dimmu 8.apríl 2009. Greinin byggir á samrøðu við Jóan Paula Joensen,
professara í fólkalívsfrøði og siðsøgu)

“Vit lata ikki ein góðan dans fara aftur við
borðinum” Hetta svar fekk eg, tá ið eg ringdi til Húsar at vita um nakar var,
sum ætlaði sær á Barnadansistevnu 18. apríl 2009.

Barnadansurin á Kallsoynni hevur verið livandi í
fleiri ár. Um framt at børnini dansa í Sigursglæmuni, bygdahúsinum á Húsum, hava
tey eitt tætt samstarv við barnadansin í Klaksvík og Barnadansin á Viðareiðið.
Vanliga møtast hesi børn eini tríggjar ferðir um verturin at dansa saman. Hetta
er nakað, sum børnini gleða seg til.

Eitt aftur vendanditiltak er
føstulávintshaldi.  Á hvørjum ári
møtast børnini at sláa tunnu og at dansa saman. Hetta tiltak skiftir millum
bygdirnar. Í ár var føstulávintshaldið á Húsum.

Barnadansurin á Kallsoynni hevur luttikið á fleiri
barna-  og ungdóms dansistevnum og
lata tey væl at. “Hetta er nakað vit síggja fram til gjøgnum veturin”, ljóðar
tað av Kallsoynni.

 Tann 25 januar fekk Martin Tórgarð Heiðurgávu landsins. Í tí sambandi var heiðursrøða borðin fram. Les heiðursrøðuna her

Heiðursrøða
Martini Tórgarð til Heiðurs

Fram gekk ein av dvørgunum,
frá man
frættast víða:
Ert tú komin at leika her,
ella ert tú komin at
stríða?”

Martin Torgarð og hansara ættarlið, ið nú reikar um
kempualdur hava vunnið eitt megnarstríð og tað eiga vit Føroyingar at vera
takksamir fyri.

Hesir menn og hesar kvinnur megnaðu at stríðast fyri at
dansinum var lív laga. Fyrst royndu teir við telgimuddi at krivja
harmonikubjólgarnar. Tað vísti seg ikki at vera mátin. Síðani tóku seg saman í
Dansifeløg. Nú gekst betur. Besta vápnið í hesum stríði var dansigleði.

Tað
var á hesum fronti at Martin Torgarð vísti seg at vera kempa mikil. Hvør liður,
hvørt eygnabrá, hvør tóni og hvørt orð hjá Martini er fylt av dansigleði.
Hann dansar
so lætta, kvøður so reinan og livir so inniliga, meðan hann
skipar.

Tað er ein søga um Martin og Abba
mín Jens Ludvík. Martin skipaði
Runsivalstríðið. Dansurin gekk væl og frásøgnin var livandi. 

Tá
ið endurtøkurnar komu fyri gekk dansurin javnt, Tá Langalív fall og Dosmar Spaki
fór foldum frá, var dansurin trestur, malskur og rungandi, tá ið
Tolvjavningarnir fullu syrgjandi. Og væl livdu teir við.

Tá
ið ørindi, har Karlamagnus sær Rólant sita deyðan, kemur fyri møtast Martin og
Jens Ludvík í ringinum.

”Harra Guð Farðir av Himmiríki

meti keisarans neyð,

Hann sær hvar í Rólant situr

 undir
steini deyður”

Martin skal byrja, men einki orð kemur fram. Teir hyggja
inn í eyguni hvør á øðrum, men einki ljóð hoyrist. Hóast tøkn merkja øll í
ringinum, at her er ein syrgilig rørandi løta. Dansilagið, rørslunar,
anlitsbráðini vístu tað. Her var einki at ivaðist í: Keisarin kendi mikla neyð.

Martin tók síðani aftur niðurlagið og kvæð víðari. Tað
var ikki tikið afur í aftur ørindi. Ørindi var sagt uttan
orð.

Umframt ein livandi dans átti Martin og hansara ættarlið
eina rúgvu av kvæðum. Kvæðini eru í dag komin á skrift og tónarnir festir á bløð
og fløgur.

Martin Tórgarð eigur sín stóra lut í hesum arbeiði. Við
eini rødd, einum minni, einum nótafesti, sum fáum er beskori, hevur Martin
Torgarð kvøðið

Og
sungið fleiri 1000 ørindi inn á band.

 Í øðrum
londum er tað óhugsandi at duga slíka ørindamongd. Men her heim hjá okkum eru
enn fólk, sum duga kynstri. Enn finnast kvæðakempur í Føroyum, sum lyfta arvin
Martin Torgarð og onnur góðu føroyingum í varveistlu.

Takk fyri arvagullið. Spurningurin er um vit megna at
varða tað?

Flestu okkara, sum luttaka í føroyskum dansi síggja at
dansifeløgini vikna. Dansifeløgini orka ikki einsamøll at varða dansin sum
fólksins ogn. Her má meiri til. Eg havi ein dreym um at dansurin og kvæðamentan
okkara kemur at hvíla á fýra sterkum beinum.

Bein eitt eru dansifeløgini.

Dansifeløgini, sum áhaldani mugu vera hjartaslátturin í
tí livandi dansinum.

Bein tvey er Mentamálaráðið.

 Mentamálaráðið, sum metur kvæðakempu, sum ein kempu í føroyskum mentanarlívi.
Mugu teir liva upp til sína metan.

Bein trý er Kringvarpið.

Kringvarpið, sum má liva upp til sína skyldu, sum
varðveitari og ikki minst mennari í hesum høpi.

Tað
fjórða beini er fólkaskúlin.

Fólkaskúlin sum eigur at geva næmingum okkara ein
stoltleika og lærdóm í barmin, kvæðunum og dansinum
viðvíkjandi.

Framyvir mugu øll hesi bein
halda.

Svíkur eitt kemur dansurin at  rilla, svíkja tvey fellur
hann.

Hann hvílir á okkum øllum. Og hvat annað skal folksins
ogn gera. Sjálvsagt hvílir hon á fólksins herðum.

Undan farin ættarlig hava varðveitt ein fjølbroyttan
dans.

Frábrygdir bæði í dansi og uppskriftum liva enn í dag,
tó væl minni enn fyrr.

Tað
er tødna í fjølbroytta dansinum og í rúgvismikla ørindavalinum sum borið verður
framm á gólvi.

Hinvegin kann sigast, at fjølbroytni er størri enn
nakrantíð. Kór, sjónleikir, rockbólkar, songfuglar, spælimenn, ung sum gomul
bera kvæðini fram á ymsan hátt.

Er
hetta skapandi ella er hetta oyðandi?

Lat
okkum ímynda dansin sum eitt træð.

Tann vakri aldargamli bulurin er tann góði gamli
føroyski dansurin við øldum á baki. Hann er vakur, hugvekjandi nærmast
gandakendur. Av og á festur hann bløð. Tá er vakurleikin rámandi, ja,
ævintýrakendur.

Bløðini eru tey í náa dagsins menniskjum. Bløðini eru
tey, sum skulu vekja tað kenslu í føroyinginum, at hetta er okkara felags ogn.
Eitt ár sæst kórsangur á krúnuni, okkurt ári Eivør, okkurt ári Týr.

Dansurin og kvæðamenntanin, bulurin á træðnum má megna
at bera krúnuna.

Verður krúnan ov stór, so fellur træðið. Fellur træðið
er dansurin farin.

Lýta vit aftur um bak og ímynda okkum at dansurin ikki
var livandi, kunnu vit hóma skaðan. Harkaliðið tók útgangsstøðið í kvæðunum,
Enek í Harkaliðinum, Eivør í Enek, Týr í Eivør, Valravn í TÝR og áðrenn vit
vistu av, var arvurin farin av sporðinum. Tí betur hendi hetta ikki. Tí betur
hava øll sum spæla sær við kvæðini tikið útgangsstøðið í dansinum. Hetta má
áhaldandi verða so. Vit mugu leggja okkum í geyma. At størri krúnan er, sterkari
má bulurin verða.

Meiri vit tora at brúka dansin og kvæðini, betur mugu
vit fjálga um tann siðbundna dansin og gomlu
kvæðamentanina.

Megna vit hetta, verður dansurin sterkari enn
nakrantíð.

At
enda vil eg takka fyri tað álit mær var sýnt her í dag,  og vil eg ynskja Martini Tórgarð
hjartaliga tillukku við heirðinum.   

Takk
fyri

 Nevndin í Sláið Ring hevur tikið stig til at blása meiri lív í
heimasíðuna. Í hesum sambandi eru øll vælkomin at senda okkum tilfar.

Eftir áheitan frá aðalfundinum 2008 hevur nevndin í Sláið Ring tikið stig til
at blása meiri lív í heimasíðu okkara. Á nevndarfundi tann 18. mars, har
teldukønir vóru til staðar, varð evnið viðgjørt. Niðurstøðan var hendan:

Sniðbroytingar

Sniðroytingar skuldu gerast, soleiðis at
heimasíðan kemur at vera meiri innbjóðandi. Eitt nú skal onkur markørur flytast,
myndir skuldu koma inn saman við yvirskriftini o.s.fr.

Heimasíðurøkt her og nú

Sláið Ring vil fegi hava eina livandi heimasíðu. Í
tí sambandi verður ein skipan gjørd, sum tryggjar at nevndarlimirnir leggja
tilfar á síðuna. Arbeiðið verður skipað á tann hátt, at tað hvørja viku kemur
okkurt nýtt á síðuna. Henda skipan var sett í verk við tað
sama.

Heimasíðurøkt framyvir

Arbeitt verður við at gera heimasíðuna
soleiðis, at øll limafeløgnini kunnu fáa ein blogg í part. Á aðalfundinum í
septembur 2009 er ætlanin at samskipa heimasíðutilfar fyri dansiveturin 09/10.
Málið er, at øll limafeløgini
skulu koma við onkrum tilfari.

Annars eru øll vælkomin at senda
nevndarlimunum í Sláið Ring viðkomandi tilfar longu nú.

Tíðindaskriv frá Sláið Ring –
landsfelag føroyskum dansi at frama.

Í sambandi við at føroyskur
dansur er komin á etikettina á nýggjum rúsdrekka, loyvir Sláið Ring sær at koma
við nøkrum viðmerkingum.

Sláið Ring dámar sera væl, tá ið
føroyskur dansur verður brúktur í sambandi við tað, ið føroyskt er. Kemur ein
orðabók, skúlabók, sangbók, fløga, ferðavinnubók og líknandi út við dansinum á,
frøðast vit almikið. Tað er so upplagt, at føroyski dansurin og kvæðamentanin
verða brúkt at vísa eitt sereyðkenni úr landi okkara.

Hinvegin síggja vit als ikki
sambandið millum rúsdrekka og føroyskan dans, annað enn at í vertskapi eru bæði
umboðað.

Limafeløgini í Sláið Ring eru 16
í tali. Flestu teirra dansa hvørja viku frá heystinum og til føstulávint.
Ongastaðni er rúsdrekka partur av dansinum.

Hava feløg veitslur, tað verið
seg fótbólts-, hondbólts-, kappróðrar- og dansifeløg, er øðrvísi. Tá kann rúsdrekka vera við sum partur av veitsluni. Hetta er
galdandi fyri flestu feløg og tí ikki serstakt fyri
dansifeløg.

Í meir enn hálva øld hava
dansifeløgini hildið rúsdrekka burtur frá dansinum í feløgunum. Sláið Ring vil
taka frástøðu frá, at fólk við peningaligum áhugamálum royna at tvinna dansin og
rúsdrekka saman.

Føroyskur dansur er nógv bestur
við edrúum fólki. Tað skuldi verið hvørs manns vitan. At hetta verður misskilt
av fólki, vísir betur enn nógv annað, hvussu ósjónligur dansurin er millum
manna, og hvussu lítla vitan nógv hava um føroyska dansin.

Sláið Ring vil við hesum heita á
okkum øll, ikki minst Kringvarpið og aðrar miðlar, dansifeløg og Mentamálaráðið:
Latið okkum varpa ljós á sermentan okkara. Tað er ósømiligt, at kvæðamentanin í
hesum upplýsingartíðum skal verða so mistulkað.

Sláið Ring – landsfelag føroyskum
dansi at frama.