Tann 25 januar fekk Martin Tórgarð Heiðurgávu landsins. Í tí sambandi var heiðursrøða borðin fram. Les heiðursrøðuna her
Heiðursrøða
Martini Tórgarð til Heiðurs
Fram gekk ein av dvørgunum,
frá man
frættast víða:
Ert tú komin at leika her,
ella ert tú komin at
stríða?”
Martin Torgarð og hansara ættarlið, ið nú reikar um
kempualdur hava vunnið eitt megnarstríð og tað eiga vit Føroyingar at vera
takksamir fyri.
Hesir menn og hesar kvinnur megnaðu at stríðast fyri at
dansinum var lív laga. Fyrst royndu teir við telgimuddi at krivja
harmonikubjólgarnar. Tað vísti seg ikki at vera mátin. Síðani tóku seg saman í
Dansifeløg. Nú gekst betur. Besta vápnið í hesum stríði var dansigleði.
Tað
var á hesum fronti at Martin Torgarð vísti seg at vera kempa mikil. Hvør liður,
hvørt eygnabrá, hvør tóni og hvørt orð hjá Martini er fylt av dansigleði.
Hann dansar
so lætta, kvøður so reinan og livir so inniliga, meðan hann
skipar.
Tað er ein søga um Martin og Abba
mín Jens Ludvík. Martin skipaði
Runsivalstríðið. Dansurin gekk væl og frásøgnin var livandi.
Tá
ið endurtøkurnar komu fyri gekk dansurin javnt, Tá Langalív fall og Dosmar Spaki
fór foldum frá, var dansurin trestur, malskur og rungandi, tá ið
Tolvjavningarnir fullu syrgjandi. Og væl livdu teir við.
Tá
ið ørindi, har Karlamagnus sær Rólant sita deyðan, kemur fyri møtast Martin og
Jens Ludvík í ringinum.
”Harra Guð Farðir av Himmiríki
meti keisarans neyð,
Hann sær hvar í Rólant situr
undir
steini deyður”
Martin skal byrja, men einki orð kemur fram. Teir hyggja
inn í eyguni hvør á øðrum, men einki ljóð hoyrist. Hóast tøkn merkja øll í
ringinum, at her er ein syrgilig rørandi løta. Dansilagið, rørslunar,
anlitsbráðini vístu tað. Her var einki at ivaðist í: Keisarin kendi mikla neyð.
Martin tók síðani aftur niðurlagið og kvæð víðari. Tað
var ikki tikið afur í aftur ørindi. Ørindi var sagt uttan
orð.
Umframt ein livandi dans átti Martin og hansara ættarlið
eina rúgvu av kvæðum. Kvæðini eru í dag komin á skrift og tónarnir festir á bløð
og fløgur.
Martin Tórgarð eigur sín stóra lut í hesum arbeiði. Við
eini rødd, einum minni, einum nótafesti, sum fáum er beskori, hevur Martin
Torgarð kvøðið
Og
sungið fleiri 1000 ørindi inn á band.
Í øðrum
londum er tað óhugsandi at duga slíka ørindamongd. Men her heim hjá okkum eru
enn fólk, sum duga kynstri. Enn finnast kvæðakempur í Føroyum, sum lyfta arvin
Martin Torgarð og onnur góðu føroyingum í varveistlu.
Takk fyri arvagullið. Spurningurin er um vit megna at
varða tað?
Flestu okkara, sum luttaka í føroyskum dansi síggja at
dansifeløgini vikna. Dansifeløgini orka ikki einsamøll at varða dansin sum
fólksins ogn. Her má meiri til. Eg havi ein dreym um at dansurin og kvæðamentan
okkara kemur at hvíla á fýra sterkum beinum.
Bein eitt eru dansifeløgini.
Dansifeløgini, sum áhaldani mugu vera hjartaslátturin í
tí livandi dansinum.
Bein tvey er Mentamálaráðið.
Mentamálaráðið, sum metur kvæðakempu, sum ein kempu í føroyskum mentanarlívi.
Mugu teir liva upp til sína metan.
Bein trý er Kringvarpið.
Kringvarpið, sum má liva upp til sína skyldu, sum
varðveitari og ikki minst mennari í hesum høpi.
Tað
fjórða beini er fólkaskúlin.
Fólkaskúlin sum eigur at geva næmingum okkara ein
stoltleika og lærdóm í barmin, kvæðunum og dansinum
viðvíkjandi.
Framyvir mugu øll hesi bein
halda.
Svíkur eitt kemur dansurin at rilla, svíkja tvey fellur
hann.
Hann hvílir á okkum øllum. Og hvat annað skal folksins
ogn gera. Sjálvsagt hvílir hon á fólksins herðum.
Undan farin ættarlig hava varðveitt ein fjølbroyttan
dans.
Frábrygdir bæði í dansi og uppskriftum liva enn í dag,
tó væl minni enn fyrr.
Tað
er tødna í fjølbroytta dansinum og í rúgvismikla ørindavalinum sum borið verður
framm á gólvi.
Hinvegin kann sigast, at fjølbroytni er størri enn
nakrantíð. Kór, sjónleikir, rockbólkar, songfuglar, spælimenn, ung sum gomul
bera kvæðini fram á ymsan hátt.
Er
hetta skapandi ella er hetta oyðandi?
Lat
okkum ímynda dansin sum eitt træð.
Tann vakri aldargamli bulurin er tann góði gamli
føroyski dansurin við øldum á baki. Hann er vakur, hugvekjandi nærmast
gandakendur. Av og á festur hann bløð. Tá er vakurleikin rámandi, ja,
ævintýrakendur.
Bløðini eru tey í náa dagsins menniskjum. Bløðini eru
tey, sum skulu vekja tað kenslu í føroyinginum, at hetta er okkara felags ogn.
Eitt ár sæst kórsangur á krúnuni, okkurt ári Eivør, okkurt ári Týr.
Dansurin og kvæðamenntanin, bulurin á træðnum má megna
at bera krúnuna.
Verður krúnan ov stór, so fellur træðið. Fellur træðið
er dansurin farin.
Lýta vit aftur um bak og ímynda okkum at dansurin ikki
var livandi, kunnu vit hóma skaðan. Harkaliðið tók útgangsstøðið í kvæðunum,
Enek í Harkaliðinum, Eivør í Enek, Týr í Eivør, Valravn í TÝR og áðrenn vit
vistu av, var arvurin farin av sporðinum. Tí betur hendi hetta ikki. Tí betur
hava øll sum spæla sær við kvæðini tikið útgangsstøðið í dansinum. Hetta má
áhaldandi verða so. Vit mugu leggja okkum í geyma. At størri krúnan er, sterkari
má bulurin verða.
Meiri vit tora at brúka dansin og kvæðini, betur mugu
vit fjálga um tann siðbundna dansin og gomlu
kvæðamentanina.
Megna vit hetta, verður dansurin sterkari enn
nakrantíð.
At
enda vil eg takka fyri tað álit mær var sýnt her í dag, og vil eg ynskja Martini Tórgarð
hjartaliga tillukku við heirðinum.
Takk
fyri
